در شماره اخیر مجله اکونومیست، جان اوسالیوان موضوع بازنشستگی «دکتر مس» و کنار گذاشتن این نام مستعار برای فلز سرخ را مطرح کرده است.

استدلال اوسالیوان در این زمینه، قانع‌کننده به نظر می‌رسد. او می‌گوید: ارتباط سنتی بین مس و اقتصاد (به صورتی که قیمت این فلز همواره نشان‌دهنده میزان سلامت اقتصاد جهان بوده است)، به دلیل سرعت گرفتن روند گذار به انرژی پاک، دیگر از مد افتاده است. اکنون در ماه‌های پایانی سال 2023 قرار داریم و تا اینجا بیشتر پیش‌بینی‌هایی که اواخر سال گذشته برای قیمت مس ارائه شده بود، نادرست از آب درآمده‌اند. اما مقاله اوسالیوان نقطه شروع جالبی ارائه می‌کند که از این نقطه می‌توان روند رشد قیمت مس در سال آینده را بررسی کرد.

مفهوم یک نام

نام مستعار «دکتر مس» به طور سنتی به دلیل توانایی ویژه و بی‌همتای مس به عنوان یک شاخص اقتصادی قابل اعتماد به این فلز اعطا شده است. مس که یکی از اجزای ضروری در بسیاری از صنایع همچون ساخت‌وساز و الکترونیک به شمار می‌رود، همواره با نوسان‌ تقاضا مواجه است و این وضعیت نشان‌دهنده میزان سلامت اقتصاد جهان است. در زمان رونق اقتصادی، نیاز به مس هم افزایش می‌یابد و در دوره رکود، تقاضا برای آن کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل، مس به عنوان «تشخیص‌دهنده» سلامت اقتصاد جهان شهرت یافته است. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران اغلب قیمت مس را به عنوان فشارسنج رشد اقتصادی در نظر می‌گیرند.

اواخر سال 2022 خوش‌بینی‌ها درباره پایان دوران آشوب سه ساله اقتصاد جهان به شدت افزایش یافته بود. بر این اساس، بسیاری پیش‌بینی کردند که قیمت مس در سال 2023 روند صعودی پیدا خواهد کرد. با نگاهی گذرا به سرخط خبرها در سه ماه پایانی سال گذشته درمی‌یابیم که بانک‌های بزرگ چنین برآوردهایی داشتند. به عنوان مثال، در ماه دسامبر بانک گولدمن ساکس در پیش‌بینی 12 ماهه خود قیمت هر تن مس را 11 هزار دلار اعلام کرده بود. این بانک همچنین میانگین قیمت مس در سال 2023 را معادل 9750 دلار بر هر تن پیش‌بینی کرده بود. در همین حال، بانک آمریکا قیمت 10 هزار دلار را برای سه ماه پایانی امسال پیش‌بینی کرده و گفته بود، اگر روند بهبود اقتصاد جهان ادامه یابد، قیمت مس به 12 هزار دلار خواهد رسید.

البته همه پیش‌بینی‌ها صعودی نبودند. به عنوان نمونه، موسسه رتبه‌بندی فیچ میانگین قیمت مس در سال 2023 را 8 هزار دلار پیش‌بینی کرده بود. برای سال 2024، بانک بی‌ان‌پی قیمت 6800 دلار را برای سه ماه نخست، 6465 دلار را برای سه ماه دوم و قیمت 8250 دلار را برای پایان سال آینده پیش‌بینی کرده است. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده چالش‌ پیش‌بینی آینده این بازارهاست.

پیش‌بینی‌های صعودی امسال به دلیل افزایش تقاضای چین پس از رفع محدودیت‌های کرونایی، کاهش عرضه جهانی و رشد تقاضا از سوی بخش فعال در برنامه گذار به انرژی پاک شکل گرفت. گرچه ترکیب این موارد در نخستین ماه سال به افزایش قیمت مس منجر شد اما بالاترین قیمت این فلز فقط در همان ماه ثبت شد.

چرا 2023 متفاوت است

با اینکه پیش‌بینی‌های سال گذشته درباره روند صعودی مس محقق نشده، اما با وجود فضای تیره اقتصادی، قیمت این فلز در سال جاری همواره بالای 7800 دلار بوده است. به دلیل افزایش نرخ‌های بهره که به افت سرمایه‌گذاری منجر شده، تولید صنعتی جهان در سال جاری کاهش یافته است. اقتصاد چین هم هنوز به سطح پیش از بحران کرونا نرسیده است. با وجود این، اوسالیوان معتقد است قیمت مس آنگونه که انتظار می‌رفت، کاهش نیافته است. او سال 2015 را مثال می‌آورد که قیمت مس حدود 25 درصد سقوط کرد، در حالی که امسال میزان افت قیمت این فلز کمتر از 10 درصد بوده است. چرا؟

یکی از دلایل این امر، تغییر ارتباط چین با انرژی است. بلندپروازی این کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر به منبع تازه‌ای برای تقاضای مس تبدیل شده است. اوسالیوان می‌نویسد: در سال جاری چین تاسیسات تولید برق خورشیدی به ظرفیت تقریبی 150 گیگاوات خواهد ساخت که نیاز مبرمی به فلز مس دارد. پکن همچنین قصد دارد تا سال 2030 ظرفیت نصب‌شده تولید برق خورشیدی و بادی این کشور را به بیش از 1200 گیگاوات افزایش دهد. از آنجا که مس در سیستم تولید برق خورشیدی کاربرد فراوانی دارد، این برنامه به افزایش شدید تقاضا برای مس منجر خواهد شد. بر اساس اعلام گروه مطالعات بین‌المللی مس، در سال 2022 بیش از نیمی از تقاضای جهانی مس برای استفاده در نیروگاه خورشیدی مربوط به چین بوده است.

افزایش استفاده از خودروهای برقی نیز عامل دیگری برای حمایت از تقاضای مس به شمار می‌رود. میزان مصرف مس خودروهای برقی بسیار بیشتر از خودروهای بنزینی است. به گزارش انجمن توسعه مس، در هر خودرو برقی حدود 80 کیلوگرم مس به کار رفته در حالی که این رقم برای خودروهای بنزینی تنها 18 کیلوگرم است. با توجه به رشد سریع بازار خودروهای برقی در سال‌های آینده، افزایش تقاضا برای مس توجیه‌پذیر می‌شود. بر پایه پیش‌بینی بلومبرگ، فروش جهانی خودروهای برقی تا سال 2030 به مرز 38 میلیون دستگاه خواهد رسید. این رقم در سال 2021 تنها 6.6 میلیون دستگاه بوده است.

به گفته اوسالیوان، آخرین عاملی که از رشد قیمت مس حمایت می‌کند این است که عرضه مس در بلندمدت به دلایل متعدد قادر به تامین رشد بلندمدت تقاضا نخواهد بود. سال‌هاست عیار سنگ معدن مس روند نزولی پیدا کرده است. به بیان ساده‌تر، برای تولید مقدار معینی مس ما نیازمند حفاری بیشتر هستیم. در همین حال، مقررات زیست‌محیطی کار حفاری و استخراج را دشوارتر و پرهزینه‌تر کرده‌اند. به علاوه، ناآرامی‌های اجتماعی در کشورهای دارای ذخایر و معادن بزرگ مس نیز از دیگر چالش‌ها به شمار می‌رود.

تشخیص جدید

وجود مجموعه این عوامل بدان معناست که قیمت کنونی مس (و کاهش نیافتن آن در سال جاری) وضعیت بازار این فلز در آینده را روشن می‌کند. اوسالیوان نتیجه می‌گیرد، اهمیت دکتر مس برای سیاستگذاران و سرمای‌گذاران متفاوت است. سیاستگذاران به دنبال درک روند سیاست‌هایشان در قبال انرژی پاک هستند، در حالی که سرمایه‌گذاران در پی کشف نشانه‌هایی درباره وضعیت اقتصاد جهانند. این تغییر نقش مس هنوز رخ نداده است اما از آنجا که رابطه بشر با کامودیتی‌ها همگام با ارتباط آنان با انرژی تکامل پیدا می‌کند، چشم‌انداز قابل تاملی به شمار می‌رود.