به گزارش بلومبرگ، حملات حماس و اسراییل به مواضع یکدیگر، تلفات انسانی سنگینی بر جا گذاشته است. در این میان، اقتصاد جهان نیز در معرض خطر است.
همچون گذشته، جنگ امروز بین اسراییل و حماس این قدرت را دارد که اقتصاد جهان را به دردسر بیندازد و حتی با گسترش دامنه درگیری‌ها به کشورهای بیشتر، امکان سقوط اقتصاد جهان به ورطه رکود وجود دارد.
این یک ریسک واقعی است، چرا که اسراییل اعلام کرده قصد دارد وارد خاک غزه شود. تاکنون هزاران نفر بر اثر حملات دو طرف کشته شده‌اند. این نگرانی وجود دارد که پای لبنان و سوریه نیز به این جنگ کشیده شود. حتی ممکن است شاهد رویارویی مستقیم بین ایران و اسراییل باشیم. اقتصاددانان بلومبرگ می‌گویند: با تحقق چنین سناریویی، احتمال جهش قیمت نفت خام به ۱۵۰ دلار در هر بشکه و کاهش نرخ رشد اقتصاد جهان به ۱.۷ درصد وجود دارد. این به معنای سقوط به دامن رکود اقتصادی است که باعث کاهش یک‌هزار میلیارد دلاری تولید جهان می‌شود. طبیعی است، پس از فاجعه انسانی هفته گذشته، این اثرات ثانویه اقتصادی چندان به چشم نیایند. بخش بزرگی از قربانیان هر دو طرف، غیرنظامی هستند.
ممکن است تکانه‌های درگیری در منطقه خاورمیانه به سراسر جهان گسترش پیدا کند چون عرضه‌کنندگان اصلی انرژی جهان آبراه‌های حیاتی نقل‌وانتقال نفت در این منطقه هستند. جنگ سال ۱۹۷۳ اعراب و اسراییل که به تحریم نفتی و تحمیل رکود تورمی به اقتصادهای صنعتی منجر شد، نمونه‌ای روشن است. درگیری‌های دیگر حتی وقتی آمار تلفات بیشتر بوده، تاثیرات محدودتری داشته‌اند.
اقتصاد امروز جهان آسیب‌پذیر و شکننده به نظر می‌رسد. هنوز زخم حمله روسیه به اوکراین که به افزایش شدید نرخ تورم در جهان منجر شد، التیام نیافته است. وقوع جنگی دیگر در منطقه نفت‌خیز خاورمیانه می‌تواند آتش تورم را دوباره شعله‌ور کند. از پیامدهای گسترده‌تر این اتفاق می‌توان به گسترش ناآرامی در جهان عرب و تاثیر بر انتخابات سال آینده ریاست جمهوری آمریکا اشاره کرد که قیمت بنزین یکی از شاخص‌های مورد توجه رای‌دهندگان به شمار می‌رود.
این اثرات احتمالی بستگی به گسترش جنگ در هفته‌های آینده دارد. در این گزارش، اقتصاددانان بلومبرگ به بررسی تاثیر گسترش جنگ خاورمیانه بر نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم جهان در سه سناریو پرداخته است.
درگیری محدود یا جنگ منطقه‌ای؟
سه سناریو برای آینده درگیری حماس و اسراییل
درگیری محدود: جنگ و درگیری در مناطق اسراییلی و فلسطینی ادامه می‌یابد.
جنگ نیابتی: گسترش جنگ به داخل لبنان و سوریه و جنگ غیرمستقیم بین ایران و اسراییل.
جنگ مستقیم: درگیری رودررو بین ارتش‌های ایران و اسراییل.
در همه سناریوها شاهد افزایش قیمت نفت خام، افزایش نرخ تورم و کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان هستیم و تنها تفاوت در بزرگی این تغییرات است. به بیان دیگر، هر چه دامنه درگیری‌ها گسترده‌تر شود، تاثیرات آن هم جهانی‌تر خواهد شد.
اثرات اقتصادی جنگ
بررسی تاثیر جنگ بر نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم جهانی
البته دامنه واقعی ریسک‌ها و احتمالات بسیار گسترده‌تر و پیچیده‌تر از این سناریوهاست. حتی پیش‌بینی زنجیره‌های علت و معلول اقتصادی در میان نوسانات چند سال اخیر هم دشوار بوده است و این وضعیت در زمان جنگ دشوارتر می‌شود.
عوامل موثر بر قیمت نفت خام
تاثیر شوک‌های عرضه و تقاضا بر قیمت نفت
سناریو اول: درگیری محدود در غزه
در سال ۲۰۰۰ هجوم به غزه ۲ هزار کشته بر جا گذاشت. این درگیری به بیرون از فلسطین کشیده نشد و اثری بر قیمت نفت و اقتصاد جهان نداشت. آمار کشته‌شدگان درگیری اخیر بیش از این بوده است. یکی از احتمالات، تکرار همان داستان غم‌انگیز است که با تشدید تحریم‌های آمریکا علیه نفت ایران همراه است. امسال ایران میزان تولید نفت خود را روزانه ۷۰۰ هزار بشکه افزایش داده است. اگر نفت ایران از بازار حذف شود، افزایش ۳ تا ۴ دلاری قیمت نفت رخ خواهد داد. در این سناریو، تاثیر بر اقتصاد جهان محدود خواهد بود چرا که عربستان و امارات قادر به جبران این کسری هستند.
در نشست سالانه صندوق بین‌المللی پول که در مراکش برگزار شد، جانت یلن وزیر خزانه‌داری آمریکا گفت: در مرحله کنونی، درگیری‌ها اثر بزرگ اقتصادی ندارند. بنابراین مهم است که درگیری‌ها گسترش پیدا نکنند.
سناریو دوم: جنگ نیابتی
با گسترش درگیری‌ها چه رخ می‌دهد؟ تاکنون در مرزهای لبنان بین حزب‌الله لبنان که از حمایت ایران برخوردار است، با ارتش اسراییل چندین بار مبادله آتش رخ داده است. اگر دامنه جنگ به داخل لبنان و سوریه کشیده شود، این درگیری به جنگ نیابتی بین ایران و اسراییل تبدیل خواهد شد که برای اقتصاد جهان هزینه‌زا خواهد بود. تشدید درگیری در این مسیر، احتمال درگیری مستقیم بین ایران و اسراییل و در نتیجه، قیمت نفت خام را افزایش می‌دهد. در جریان جنگ اسراییل و حزب‌الله که در سال ۲۰۰۶ رخ داد، قیمت نفت خام ۵ دلار افزایش پیدا کرد. در اوج شوک ناشی از سناریوی جنگ محدود، درگیری مشابه سال ۲۰۰۶ می‌تواند قیمت نفت را با ۱۰ درصد افزایش به حدود ۹۴ دلار برساند.
این درگیری‌ها ممکن است مناطق دیگری را نیز در بر گیرند. مصر، لبنان و تونس که با رکود اقتصادی و بحران سیاسی روبه‌رو هستند، از کشورهای در معرض خطر به شمار می‌روند. واکنش اسراییل به حملات حماس، اعتراضات بزرگی را در تعدادی از کشورهای منطقه برانگیخته است. در جهان عرب، فاصله بین اعتراض علیه اسراییل و اعتراض علیه دولت‌ها بسیار کم شده است. در شرایط کنونی، تکرار اتفاقی همچون «بهار عربی» (موج اعتراضات و شورش‌ها در جهان عرب در اوایل دهه ۲۰۱۰) امکان‌پذیر است.
اثرپذیری اقتصاد جهان در این سناریو از دو شوک ناشی می‌شود: افزایش ۱۰ درصدی قیمت نفت خام و ریسک‌گریزی بازارهای مالی. در شوک دوم، انتظار می‌رود که شاخص دلار (VIX) که برای اندازه‌گیری میزان ریسک‌گریزی استفاده می‌شود، ۸ واحد افزایش پیدا کند. همچنین نرخ رشد اقتصادی جهان با ۰.۳ درصد افت به ۲.۴ درصد کاهش می‌یابد که به معنای نابودی ۳۰۰ میلیارد دلار از میزان تولید جهانی است. به جز بحران کرونا در ۲۰۲۰ و رکود سال ۲۰۰۹، این کمترین نرخ رشد اقتصادی جهان در سه دهه گذشته است.
افزایش قیمت نفت خام نیز به رشد ۰.۲ درصدی نرخ تورم جهانی و رسیدن آن به مرز ۶ درصد منجر می‌شود. بنابراین بانک‌های مرکزی جهان ناچار خواهند شد حتی به بهای کاهش نرخ رشد، به سیاست انقباض پولی خود ادامه دهند.
رشد تولید ناخالص داخلی جهان در سه سناریو برای درگیری بین حماس و اسراییل
سناریوی سوم: جنگ ایران و اسراییل
درگیری مستقیم بین ایران و اسراییل، ضعیف‌ترین سناریو اما یک اتفاق خطرناک است. چنین درگیری، اقتصاد جهان را به ورطه رکود می‌کشاند و قیمت نفت خام و تورم جهانی را به شدت افزایش می‌دهد. حسن الحسن، تحلیلگر موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در این باره گفت: هیچکس، حتی ایران تمایلی به تشدید درگیری بین حماس و اسراییل و گسترش آن به منطقه ندارد. البته نباید این احتمال را از نظر دور داشت، به ویژه با توجه به گسترش احساسات ضداسراییلی در منطقه.
اسراییل همواره ایران را تهدیدی برای خود معرفی کرده است. اتحاد نظامی ایران با روسیه، برقراری دوباره مناسبات دیپلماتیک با عربستان و ارتباط بسیار محدود ایران و آمریکا، موجب ناراحتی و نگرانی اسراییل شده است. اسراییل و آمریکا پیام‌های متفاوتی درباره دست داشتن ایران در حملات حماس ارسال کرده‌اند. به بیان دیگر، آمریکا دست داشتن ایران در این قضیه را انکار کرده در حالی که اسراییل بر درستی آن اصرار دارد. الحسن در این باره گفت: در صورت مواجهه رودرروی ایران و اسراییل، تهران همه حامیان منطقه‌ای خود در سوریه، عراق، یمن و بحرین را فعال خواهد کرد.
افزایش نرخ تورم جهانی بر اثر جنگ
نرخ تورم جهانی در سه سناریو برای درگیری بین حماس و اسراییل
با وصل کردن اعداد فوق به هم، مدل اقتصاددانان بلومبرگ پیش‌بینی کرده که نرخ رشد اقتصادی جهان یک درصد کاهش خواهد یافت و در سال ۲۰۲۴ به سطح ۱.۷ درصد خواهد رسید. باز هم بدون در نظر گرفتن بیماری کرونا و بحران مالی سال ۲۰۰۸، این بدترین نرخ رشد اقتصادی جهان از سال ۱۹۸۲ به شمار می‌رود. شوک ناشی از افزایش قمیت نفت خام هم نرخ تورم را به ۶.۷ درصد در سال آینده افزایش خواهد داد. در آمریکا، هدف ۲ درصدی نرخ تورم فدرال رزرو دست‌یافتنی نخواهد بود و افزایش قیمت بنزین خبر بدی برای کمپین انتخاباتی جو بایدن و خبری خوش برای رقیب به شمار می‌رود.
منبع: بلومبرگ
