در شماره اخیر مجله اکونومیست، جان اوسالیوان موضوع بازنشستگی «دکتر مس» و کنار گذاشتن این نام مستعار برای فلز سرخ را مطرح کرده است.
استدلال اوسالیوان در این زمینه، قانع‌کننده به نظر می‌رسد. او می‌گوید: ارتباط سنتی بین مس و اقتصاد (به صورتی که قیمت این فلز همواره نشان‌دهنده میزان سلامت اقتصاد جهان بوده است)، به دلیل سرعت گرفتن روند گذار به انرژی پاک، دیگر از مد افتاده است. اکنون در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۳ قرار داریم و تا اینجا بیشتر پیش‌بینی‌هایی که اواخر سال گذشته برای قیمت مس ارائه شده بود، نادرست از آب درآمده‌اند. اما مقاله اوسالیوان نقطه شروع جالبی ارائه می‌کند که از این نقطه می‌توان روند رشد قیمت مس در سال آینده را بررسی کرد.
مفهوم یک نام
نام مستعار «دکتر مس» به طور سنتی به دلیل توانایی ویژه و بی‌همتای مس به عنوان یک شاخص اقتصادی قابل اعتماد به این فلز اعطا شده است. مس که یکی از اجزای ضروری در بسیاری از صنایع همچون ساخت‌وساز و الکترونیک به شمار می‌رود، همواره با نوسان تقاضا مواجه است و این وضعیت نشان‌دهنده میزان سلامت اقتصاد جهان است. در زمان رونق اقتصادی، نیاز به مس هم افزایش می‌یابد و در دوره رکود، تقاضا برای آن کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل، مس به عنوان «تشخیص‌دهنده» سلامت اقتصاد جهان شهرت یافته است. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران اغلب قیمت مس را به عنوان فشارسنج رشد اقتصادی در نظر می‌گیرند.
اواخر سال ۲۰۲۲ خوش‌بینی‌ها درباره پایان دوران آشوب سه ساله اقتصاد جهان به شدت افزایش یافته بود. بر این اساس، بسیاری پیش‌بینی کردند که قیمت مس در سال ۲۰۲۳ روند صعودی پیدا خواهد کرد. با نگاهی گذرا به سرخط خبرها در سه ماه پایانی سال گذشته درمی‌یابیم که بانک‌های بزرگ چنین برآوردهایی داشتند. به عنوان مثال، در ماه دسامبر بانک گولدمن ساکس در پیش‌بینی ۱۲ ماهه خود قیمت هر تن مس را ۱۱ هزار دلار اعلام کرده بود. این بانک همچنین میانگین قیمت مس در سال ۲۰۲۳ را معادل ۹۷۵۰ دلار بر هر تن پیش‌بینی کرده بود. در همین حال، بانک آمریکا قیمت ۱۰ هزار دلار را برای سه ماه پایانی امسال پیش‌بینی کرده و گفته بود، اگر روند بهبود اقتصاد جهان ادامه یابد، قیمت مس به ۱۲ هزار دلار خواهد رسید.
البته همه پیش‌بینی‌ها صعودی نبودند. به عنوان نمونه، موسسه رتبه‌بندی فیچ میانگین قیمت مس در سال ۲۰۲۳ را ۸ هزار دلار پیش‌بینی کرده بود. برای سال ۲۰۲۴، بانک بی‌ان‌پی قیمت ۶۸۰۰ دلار را برای سه ماه نخست، ۶۴۶۵ دلار را برای سه ماه دوم و قیمت ۸۲۵۰ دلار را برای پایان سال آینده پیش‌بینی کرده است. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده چالش پیش‌بینی آینده این بازارهاست.
پیش‌بینی‌های صعودی امسال به دلیل افزایش تقاضای چین پس از رفع محدودیت‌های کرونایی، کاهش عرضه جهانی و رشد تقاضا از سوی بخش فعال در برنامه گذار به انرژی پاک شکل گرفت. گرچه ترکیب این موارد در نخستین ماه سال به افزایش قیمت مس منجر شد اما بالاترین قیمت این فلز فقط در همان ماه ثبت شد.
چرا ۲۰۲۳ متفاوت است
با اینکه پیش‌بینی‌های سال گذشته درباره روند صعودی مس محقق نشده، اما با وجود فضای تیره اقتصادی، قیمت این فلز در سال جاری همواره بالای ۷۸۰۰ دلار بوده است. به دلیل افزایش نرخ‌های بهره که به افت سرمایه‌گذاری منجر شده، تولید صنعتی جهان در سال جاری کاهش یافته است. اقتصاد چین هم هنوز به سطح پیش از بحران کرونا نرسیده است. با وجود این، اوسالیوان معتقد است قیمت مس آنگونه که انتظار می‌رفت، کاهش نیافته است. او سال ۲۰۱۵ را مثال می‌آورد که قیمت مس حدود ۲۵ درصد سقوط کرد، در حالی که امسال میزان افت قیمت این فلز کمتر از ۱۰ درصد بوده است. چرا؟
یکی از دلایل این امر، تغییر ارتباط چین با انرژی است. بلندپروازی این کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر به منبع تازه‌ای برای تقاضای مس تبدیل شده است. اوسالیوان می‌نویسد: در سال جاری چین تاسیسات تولید برق خورشیدی به ظرفیت تقریبی ۱۵۰ گیگاوات خواهد ساخت که نیاز مبرمی به فلز مس دارد. پکن همچنین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت نصب‌شده تولید برق خورشیدی و بادی این کشور را به بیش از ۱۲۰۰ گیگاوات افزایش دهد. از آنجا که مس در سیستم تولید برق خورشیدی کاربرد فراوانی دارد، این برنامه به افزایش شدید تقاضا برای مس منجر خواهد شد. بر اساس اعلام گروه مطالعات بین‌المللی مس، در سال ۲۰۲۲ بیش از نیمی از تقاضای جهانی مس برای استفاده در نیروگاه خورشیدی مربوط به چین بوده است.
افزایش استفاده از خودروهای برقی نیز عامل دیگری برای حمایت از تقاضای مس به شمار می‌رود. میزان مصرف مس خودروهای برقی بسیار بیشتر از خودروهای بنزینی است. به گزارش انجمن توسعه مس، در هر خودرو برقی حدود ۸۰ کیلوگرم مس به کار رفته در حالی که این رقم برای خودروهای بنزینی تنها ۱۸ کیلوگرم است. با توجه به رشد سریع بازار خودروهای برقی در سال‌های آینده، افزایش تقاضا برای مس توجیه‌پذیر می‌شود. بر پایه پیش‌بینی بلومبرگ، فروش جهانی خودروهای برقی تا سال ۲۰۳۰ به مرز ۳۸ میلیون دستگاه خواهد رسید. این رقم در سال ۲۰۲۱ تنها ۶.۶ میلیون دستگاه بوده است.
به گفته اوسالیوان، آخرین عاملی که از رشد قیمت مس حمایت می‌کند این است که عرضه مس در بلندمدت به دلایل متعدد قادر به تامین رشد بلندمدت تقاضا نخواهد بود. سال‌هاست عیار سنگ معدن مس روند نزولی پیدا کرده است. به بیان ساده‌تر، برای تولید مقدار معینی مس ما نیازمند حفاری بیشتر هستیم. در همین حال، مقررات زیست‌محیطی کار حفاری و استخراج را دشوارتر و پرهزینه‌تر کرده‌اند. به علاوه، ناآرامی‌های اجتماعی در کشورهای دارای ذخایر و معادن بزرگ مس نیز از دیگر چالش‌ها به شمار می‌رود.
تشخیص جدید
وجود مجموعه این عوامل بدان معناست که قیمت کنونی مس (و کاهش نیافتن آن در سال جاری) وضعیت بازار این فلز در آینده را روشن می‌کند. اوسالیوان نتیجه می‌گیرد، اهمیت دکتر مس برای سیاستگذاران و سرمای‌گذاران متفاوت است. سیاستگذاران به دنبال درک روند سیاست‌هایشان در قبال انرژی پاک هستند، در حالی که سرمایه‌گذاران در پی کشف نشانه‌هایی درباره وضعیت اقتصاد جهانند. این تغییر نقش مس هنوز رخ نداده است اما از آنجا که رابطه بشر با کامودیتی‌ها همگام با ارتباط آنان با انرژی تکامل پیدا می‌کند، چشم‌انداز قابل تاملی به شمار می‌رود.
