در دنیای پیچیده تجارت امروزی، کنترل‌های داخلی مالی نقشی حیاتی در تضمین سلامت و پویایی سازمان‌ها ایفا می‌کنند. این چارچوب‌ها، حکم ستون‌های محکمی را دارند که از وقوع خطاها، سوءاستفاده‌ها و ناکارآمدی‌ها جلوگیری می‌کنند و مسیر دستیابی به اهداف سازمانی را هموار می‌سازند.

اهمیت رعایت کنترل‌های داخلی

براساس «دستورالعمل کنترل‌های داخلی ناشران پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» که در اواخر سال ۱۳۹۱ به تصویب رسید، مقرر شد شرکت‌ها نسبت به استقرار سیستم کنترل داخلی اقدام کنند و سالانه در خصوص کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی گزارش دهند؛ علاوه بر آن، حسابرسان مستقل نیز در خصوص استقرار و به کارگیری سیستم کنترل‌های داخلی مناسب و اثربخش توسط شرکت اظهارنظر کنند. بر این اساس، سازمان بورس علاوه بر تهیه رهنمود ارزیابی کنترل داخلی برای شرکت‌ها و چاپ ترجمه‌ استاندارد شماره ۵PCAOB، چک لیست ارزیابی کنترل داخلی توسط حسابرس مستقل را نیز با همکاری سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی تهیه و منتشر کرد. استقرار، گزارشگری و ارزیابی سالانه کنترل داخلی به دلیل نقش با اهمیت سیستم کنترل داخلی در کاهش ریسک اطلاعاتی شرکت‌ها، ایفای مسئولیت‌های هیأت مدیره و نیز کاهش ریسک حسابرسی الزامی شد. علاوه بر این، به دلیل اهمیت بالای سیستم کنترل داخلی، شرکت‌های متقاضی پذیرش در بورس نیز به ارایه تاییدیه حسابرس در خصوص کفایت کنترل‌های داخلی مکلف هستند. اکنون با عنایت به اینکه بیش از یک دهه از تصویب این ضوابط سپری شده، بررسی اثربخشی الزامات مذکور و به‌ویژه آسیب‌شناسی، شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکارهای بهبود امری ضروری است. صاحب‌نظران حرفه حسابرسی معتقدند که برای اثربخشی ارزیابی و اظهارنظر در خصوص کنترل‌های داخلی در گزارش‌های سالانه و در تاییدیه‌ زمان پذیرش شرکت‌ها، لازم است اظهارنظر حسابرس متکی به جمع‌آوری شواهد، آزمون‌های کافی و رسیدگی در بازه‌ زمانی مناسب و در نظر گرفتن اقتضائات خاص هر صنعت باشد. بر این اساس، تدوین دستورالعمل‌ها، رهنمودها و ابزارهای لازم برای نحوه‌ رسیدگی و گزارشگری حسابرس، جذب نیروی متخصص، آموزش و ارتقای دانش و مهارت حسابرسان در حوزه کنترل داخلی و هم در حوزه فناوری اطلاعات و تحلیل کلان داده‌ها و نیز اصلاح الزامات مربوط به زمان‌بندی ارائه گزارش ضروری است. همچنین می‌تواند کمک‌کننده به ارتقای کیفیت اظهارنظر حسابرس مستقل نسبت به کنترل‌های داخلی باشد. علاوه بر آن، صلاحیت اعضای هیأت مدیره و مدیران مالی، تبیین و افزایش آگاهی مدیران شرکت‌ها در خصوص اهمیت و کارکرد سیستم‌ کنترل داخلی و ریسک‌های عدم استقرار کنترل‌های داخلی مناسب، مدون کردن سیستم کنترل‌داخلی توسط شرکت‌ها، الزامات مربوط به سیستم‌های اطلاعاتی و حسابداری شرکت‌ها، ارتقای صلاحیت‌ها و اثربخشی حسابرسان داخلی و کمیته‌های حسابرسی و نیز در نظر گرفتن سازوکارهای تشویقی و استفاده از مدل بلوغ حسابرسی داخلی و برخی راهکارهای دیگر، توسط صاحبنظران پیشنهاد می‌شود.

• تهیه شده در واحد حسابرسی داخلی شرکت گروه مالی شهر